- Các sách
- Sách tự kỷ
Trang Chủ :: Tham gia các hoạt động xã hội :: Dạy trẻ chơi với người khác
1. Dành nhiều thời gian cho gia đình
2. Dạy trẻ cùng nhau ăn uống
3. Dạy trẻ nội quy trong lớp học
5. Dạy trẻ biết chờ đợiClip hướng dẫn cha mẹ và cán bộ y tế dạy trẻ biết chờ đợi:
Giới thiệu:
Đợi là một kỹ năng rất trừu tượng với trẻ tự kỷ, đặc biệt là với trẻ tự kỷ nhỏ, do trẻ không có khái niệm thời gian. Bạn phải làm trẻ hiểu rằng trẻ không thể có được bất cứ điều gì trẻ muốn ngay lập tức. Dạy cho trẻ khái niệm chờ đợi sẽ khuyến khích các hành vi tích cực ở nhà và trên lớp, nơi có rất nhiều trẻ em khác xung quanh cũng cần sự chú ý của giáo viên.
Cách dạy trẻ đợi:
Bước 1: Bắt đầu với tình huống có kiểm soát
- Khi trẻ chỉ trỏ hoặc yêu cầu món đồ chơi trẻ muốn, cha mẹ nói “Đợi” và đếm to tới 5. Nếu trẻ đợi ngoan, cho phép trẻ có đồ chơi. Nếu trẻ cố với lấy đồ chơi và khóc, bắt đầu đếm lại từ 1. Khi trẻ đã quen và đợi được đến 5 rồi, bạn có thể tăng thời gian lên đến 10.
- Các bước tiếp theo sẽ là giơ tay lên, nói với con rằng con phải đợi. Bạn có thể gật đầu, hoặc giơ ngón tay lên, và bạn đếm thầm trong đầu. Những lần tiếp theo bạn tăng thời gian chờ lên 10 giây mỗi lần, tùy thuộc vào phản ứng của con.
- Khi con của bạn đã chờ đợi được đến 1 phút, bạn nên bắt đầu sử dụng dụng cụ hẹn giờ. Yêu cầu trẻ “đợi”, và sau đó đặt giờ. Khi chuông rung lên, bạn có thể cho trẻ thứ trẻ muốn. Bạn có thể dùng kiểu đồng hồ riêng để hẹn giờ.
Bước 2: Áp dụng dụng cụ hẹn giờ vào các tình huống tự nhiên hơn
- Để dụng cụ hẹn giờ vào nơi dễ nhìn nhưng phải ngoài tầm với của trẻ. Sử dụng dụng cụ hẹn giờ khi bạn cần trả lời điện thoại hoặc chuẩn bị bữa ăn cho trẻ.
- Trẻ có thể có 1 cái “ghế đợi” hoặc 1 chỗ riêng để trẻ học cách đợi.
- Tiếp tục luyện tập đợi với dụng cụ hẹn giờ và từ từ tăng khoảng thời gian đợi.
Bước 3: Hướng dẫn trẻ chơi hoặc tham gia các hoạt động có ý nghĩa trong lúc chờ đợi
- Một số trẻ có thể rất khó ngồi yên và đợi được một thời gian dài.
- Sẽ tốt hơn nếu cho trẻ thực hiện các hoạt động thích hợp để kéo dài thời gian trẻ đợi. Bạn nên xem thêm phần dạy trẻ chơi một mình ở mục chơi và học.
- Ví dụ, nếu trẻ đói và muốn đồ ăn ngay lập tức, bạn có thể nói “Đợi”, đặt hẹn giờ 5 phút, và đưa trẻ bút chì màu để trẻ vẽ trong khi bạn chuẩn bị đồ ăn cho trẻ, hoặc một cách tự nhiên hơn, có thể rủ con cùng chế biến món ăn đó (như nấu mỳ), và nấu xong thì bảo con là mỳ đang nóng, mình đợi một chút, và hẹn giờ một phút. Trong thời gian chờ có thể cùng con chơi hoặc trò chuyện, ví dụ như hít hà món mỳ, rồi chạm nhẹ tay vào bát mỳ và giải thích mỳ nóng, mình nên chờ nếu không sẽ bị bỏng.
Bước 4: Đối phó với các hành vi không phù hợp
- Bạn nên ghi nhận và khen ngợi khi trẻ biết chờ đợi.
- Cha mẹ có thể lờ đi khi trẻ lên cơn giận dữ và có hành vi không thích hợp, miễn là bố trí để trẻ ở chỗ an toàn không thể tự làm hại bản thân. Đợi đến khi trẻ bình tĩnh thì góp ý cho trẻ về hành vi không hay đó. Điều này sẽ giúp trẻ tự điều tiết và giảm thực hiện hành vi tiêu cực.
- Nếu trẻ có các biểu hiện tiêu cực như khóc hoặc thể hiện các hành vi thách thức, cha mẹ nên kiên trì quan sát thêm vài ngày hoặc vài tuần, cân nhắc xem liệu thời gian yêu cầu trẻ chờ đợi có vượt quá khả năng hiện tại của trẻ không. Nếu có thì hãy giảm bớt xuống ở mức trẻ có thể hợp tác, rồi từ từ tăng dần lên khi trẻ đã hiểu như thế nào là chờ đợi, cần chờ đợi trong bao lâu và trong những hoàn cảnh nào.
Nguồn tài liệu:
Special learning [Internet]. Teaching young children to wait.
Dixon, M. R., Rehfeldt, R. A., & Randich, L. (2003). Enhancing tolerance to delayed reinforcers: The role of intervening activities. Journal of applied behavior analysis, 36(2), 263-266.
Gokey, K. M., Wilder, D. A., Welch, T., Collier, A., & Mathisen, D. (2013). Fading a concurrent activity during self‐control training for children with autism. Journal of applied behavior analysis, 46(4), 827-831.
Phụ huynh nói gì?
Những thứ trừu tượng như là "chờ đợi" thật khó khăn với trẻ tự kỷ. Đa phần các con chỉ muốn giật ngay lấy thứ mình muốn hoặc làm ngay những gì mình thích. Nhưng nếu không biết chờ đợi theo lệnh, hoặc đợi cho đến lúc được cho phép làm gì đó, thì trẻ sẽ rất khó hòa nhập khi tham gia các hoạt động xã hội. Đơn giản như việc đi học, trẻ không biết chờ đợi sẽ không thể ngồi dự cho hết một buổi khai trường. Trong Video dạy trẻ biết cách chờ đợi của A365, các bạn sẽ thấy cô giáo dạy bước đầu tiên: đếm đến 3 rồi mới được làm điều mình thích. Trẻ được chơi một món đồ chơi, nhưng phải đợi cô đếm đến 3 rồi mới được bắt đầu. Lúc đầu cô đếm to, nhưng sau đó chỉ giơ từng ngón tay lên rồi đếm thầm thôi. Ở mức độ bắt đầu như thế này, bé chỉ chờ được đến 3, quá ngưỡng ấy sẽ khóc đòi hoặc mất tập trung không muốn chơi nữa. Nhưng khi đã được huấn luyện tốt rồi, bé có thể đợi lâu hơn, bố mẹ có thể tăng số đếm đến 10. Tuy nhiên cần cố gắng đưa ra các tình huống chờ đợi hợp lý chứ không phải cái gì cũng "làm khó dễ" bắt bé phải đợi. Khi bé hiểu biết hơn rồi có thể dùng đồng hồ bấm giờ, khi đến giờ hẹn, chuông reo, trẻ được làm điều trẻ muốn. Ở mức độ cao hơn, dạy trẻ làm gì đó trong lúc phải chờ đợi, ví dụ trong khi chờ đợi chuẩn bị bữa ăn, trẻ sẽ chơi tô màu hoặc vẽ. Giao cho một nhiệm vụ gì đó cần làm sẽ giúp trẻ cảm thấy đi qua được thời gian chờ đợi dễ dàng hơn. Khoai khi đến tuổi đi học đã tạm gọi là biết vâng lời và chờ đợi. Nhưng một buổi lễ khai trường dài dằng dặc các loại phát biểu diễn văn, trong tình trạng khá nóng bức ở sân trường, cũng là một thử thách. Rất may cô giáo biết cách xử lý. Đoạn trích nhật ký dưới đây là khai trường đầu tiên của anh ta: "...Hôm nay khai giảng năm học mới! Trường đang sửa, nên sân rất chật hẹp. Không có màn các lính mới lớp 1 xếp hàng đi từ cổng trường đi vào trong tiếng nhạc và tiếng hoan hô như mọi năm. Số anh em nhà Khoai đen thật. Năm anh Ngô vào lớp 1, trời mưa đúng ngày khai giảng, nên các lớp đành đứng lố nhố trong hành lang, hướng ra ngoài sân trường để nghe các loại diễn văn văn nghệ. Còn năm nay là đến lượt Khoai tớ, trường đang xây lại một dãy lớp, nên chật chội, cả trường đành ngồi kín trên sân và các hành lang, cứ như cá mòi xếp lớp đóng hộp, để dự lễ khai trường. Trời không nắng, nhưng oi oi thế nào ấy. Cả đàn học sinh phải dậy sớm hơn mọi khi, 6h đã phải dậy rồi, nên ngồi ngáp lấy ngáp để. Đồng phục bằng chất vải khá bí, nên mồ hôi cứ toát ra. Các cô mặc áo dài, cũng bức sốt lắm. Mẹ chạy qua chạy lại chụp ảnh, quay phim, mãi chả nịnh được đứa nào cười. Các phụ huynh khác thì thi nhau bưng hoa bó to bó nhỏ vào tặng cô, tặng trường, mà bó hoa bây giờ thì bó nào cũng "năm trăm xôi, năm nghìn lá", giấy bó nhiều hơn hoa, cồng kềnh vĩ đại. Chật càng thêm chật, nóng càng thêm nóng! Cô nhờ mẹ ra ngoài cổng trường hỏi mua vài cái quạt giấy. Gớm, kinh tế thị trường nhanh nhạy thật, quạt giấy được phục vụ ngay, niềm nở nhiệt tình, với cái giá cắt cổ luôn! Thế là các cô (áo dài đồng phục màu đỏ sẫm) phe phẩy quạt múa lên múa xuống dọc hàng các trò, trông cũng hay đáo để. Sao trên sân khấu không dạo nhạc bài "Quạt giấy" cho vui nhỉ. Lễ lạt, diễn văn, đủ cả. Đang dở dang, thì thấy tiếng khóc ré lên ở giữa sân, đấy chính là ...tớ! Tớ khóc toáng lên, tay chỉ vào thằng bên cạnh. Thằng kia mặt hằm hằm, gân cổ lên cãi :"mày đánh tao trước". Tớ cóc nhớ chiến sự xảy ra như thế nào, tớ thấy đau thì tớ khóc, thế thôi, thằng kia lấy cán cờ đánh tớ, còn cờ của tớ thì ...đã phi vào người nó từ bao giờ rồi! Cô lật đật chạy đến, suỵt suỵt. Cô đưa ngay tớ bó hoa cô đang cầm, bảo giữ hộ cô. Tớ ôm bó hoa mà lảo đảo suýt ngã vì bó hoa quá to, con bé đứng sau bật cười, thế là tớ cũng ...cười! Thằng kia bị cô nhắc nhở, mang cái mặt bất mãn của kẻ đen đủi phải ngồi cạnh một đứa dở hơi (tớ cá là nó đang nghĩ vậy). Vì tớ bận giữ hoa cho cô nên tớ cảm thấy tớ rất quan trọng, tớ yên ổn đến cuối không làm ồn gì nữa. Lớp bên cạnh, cũng có một cậu chàng chốc một lại nhổm lên đòi...về, cô lại đến ủn ngồi xuống ghế (không biết có họ hàng nhà VIP không?) Xong, kết thúc lễ khai trường! Tuy vậy, cũng vẫn vui."
